Thema: Bestuur

Lichtpuntje: De Regenten

Door: Ed van Hees en Corné van Aaken

Een zeldzame bijzonderheid van Biest-Houtakker is, dat het dorp als enige in Nederland nog steeds beschikt over een deel van de middeleeuwse “gemene gronden” ook wel de Gemeynt. De gronden zijn eigendom van de inwoners van het dorp en ze worden tot op de dag van vandaag beheerd door drie regenten. Zij bepalen wat er met de gronden gebeurt en zorgen dat de opbrengsten van het verpachten weer ten goede komen aan de Biestse gemeenschap. Hieronder volgt de bijzondere geschiedenis van de Gemeijnt en de regenten. 

geschiedenis

De naam van het gehucht de Biest stamt van de “Oude Biest”, een grote waterpoel op de hoek van de Akkerstraat en de Biestsestraat, die als visvijver werd gebruikt. De gemene gronden die de Biest in 1328 in gebruik heeft gekregen besloegen het grootste deel van alle onontgonnen “woeste” gronden in een straal van circa een kilometer rond het gehucht.

“Op den zevenden augusti 1328 hebben die guede luyden en inwonerden van den Biest, met haar eigen penningen ende gecoght en verkregen van den hertog Jannen, de Gemeynt met alle  rechten ende privilegien”

Zo stond de eigendomsoverdracht beschreven in het oorspronkelijke “Octrooij” zoals dat opgesteld werd.

In de loop van vijf eeuwen zijn alle gronden ontgonnen en voor het merendeel verkocht, met twee uitzonderingen. In 1390 gaf hertogin Johanna van Brabant aan de bewoners van de Biest het privilege om op de Gemeynt bomen te planten en te kappen waar de gemeenschap dat passend en nodig achtte, zonder dat daar “houtschat” voor betaald hoefde te worden. Langs het Spruitenstroompje werd een strook bos aangelegd, waar de dorpelingen hout konden aanplanten en kappen voor gemeenschappelijk gebruik, zoals voor het bouwen en onderhouden van de vele bruggen, grenspalen, de Schutskooi etcetera. Hierdoor kwam voor dit gebied de naam De Houtakker in gebruik, die later aan de naam Biest werd toegevoegd.

Deze Houtakker is eind negentiende eeuw opgeheven en verkocht. Aan de andere lagere kant van het stroompje was er een gemeenschappelijke weide ingericht.. Alle boeren die binnen de begrenzingen van de oorspronkelijke gemeente woonden mochten hier koeien en paarden weiden. Deze weide werd aangeduid met de naam Gemeynt, en dat is nog steeds zo. De Gemeynt is wel wat kleiner geworden door grondruil, maar voor het grootste deel bestaat ze nog. Nu moeten de gebruikers pacht betalen, die ten goede komt aan het hele dorp.

Fragment van een militaire landkaart van circa 1844, waarop De Biest en De Houtakker te herkennen zijn.

De gemeynt, De gemeente van de Biest

De “gemeente” beslaat alle gronden die de dorpelingen in gemeenschappelijk bezit of gebruik hebben gekregen. Dit woord is de oorsprong van ons huidige woord gemeente.

In de oude spelling werd een klinker niet tweemaal achter elkaar geschreven om hem lang te maken, zoals in het woord gemeente, maar werd er een i of y aan toegevoegd, zoals bewaard is gebleven in de oude plaatsnamen Oisterwijk en Oirschot. De gemeenschappelijk gronden werden aldus aangeduid met “gemeinte” of “gemeynt”, vaak verbasterd tot “gement”, zoals in de Gement van Den Bosch. In de Biest is de naam “Gemeynt” bewaard gebleven.

De regenten

Bij de Gemeynte behoorde een schutsreglement, waarin geregeld werd hoe het vee van de dorpelingen “ingeschaard” konden worden, en hoe het bestuur en het toezicht door een zogenaamde Schutter was geregeld. Op de Gemeynt stond een houten “schutskooi” waarin het vee dat clandestien op de gemeynt terecht gekomen was door de Schutter werd opgesloten. De eigenaren konden het tegen betaling weer vrijkopen.

De mannen die het bestuur van een gemeente vormden werden algemeen “gezworenen” genoemd, omdat ze een eed moesten afleggen. In de Biest en sommige andere plaatsen is de aanduiding “regeerder”, of “regent” blijven bestaan, en zo worden de drie bestuurders (die formeel door de provincie Brabant benoemd worden) in de Biest nog steeds genoemd.

De aanduiding “gemeente” bestaat officieel niet meer; sinds de Gemeentewet van 1851 is dat een “Afdeling” van de gemeente waarbinnen het dorp ligt geworden. Een unieke bijzonderheid van de Biest is dat dit het enige dorp in Nederland is waar de Afdeling, de gemeenschappelijke weide “de Gemeynte” en de Regenten nog bestaan !